Rosa Meuwese: ‘Eerlijk delen? Leef het voor!’

Is de mens eerlijk? Als puber nog wel, leert ontwikkelingspsycholoog Rosa Meuwese van de Universiteit Leiden ons. Met het ouder worden verdwijnt dat: ‘Gewoonweg eerlijk delen wordt steeds complexer.’

FNV, Eerlijk Delen, Interview, Schrijven, Magazine, Journalistiek, Content, LDRT, Puber, Universiteit Leiden

Hoe ontdekte je als meisje het verschil tussen eerlijk en oneerlijk? 

‘Dat herinner ik me goed, want het knalde bij me binnen. Een vriendin van mijn moeder had een knuffelkabouter voor me gemaakt. Met de baard op het voorhoofd. Doordat ze blind was. Ineens besefte ik hoe kwetsbaar ze was, die baard maakte het voor mij zo visueel. Dat was blijkbaar aan me te zien, want de volwassenen om me heen dachten dat ik ontevreden was. “Dat kunnen we nog wel maken”, zeiden ze. Alsof ik de knuffel afwees. Later begreep ik dat zij hun materialistische kijk op mij hadden geprojecteerd. Terwijl ik me nou juist in haar verplaatste: hoe onrechtvaardig als je zo moet leven. Heel oneerlijk. Tot dan toe wist ik niet beter dan dat je dingen voor elkaar kon krijgen als je maar genoeg je best deed. Niet dus.’

Je ging anders naar de wereld kijken?

‘Onbewust wel, denk ik. Ik zag bijvoorbeeld dat mijn zus Gwen oneerlijk werd behandeld. Ze had een hoge stem en was nogal naïef. Andere kinderen maakten daar misbruik van zonder dat zij dat in de gaten had. Als andere mensen slechte intenties hadden, kon zij zich daar maar niet in verplaatsen. Ze gaf ook alles weg, hield niks voor zichzelf.’

Jij ging onderzoeken hoe pubers sociaal gedrag ontwikkelen. Het zijn asociale hotelgasten en ze zijn lui.

‘Ha ja, een goede naam hebben pubers niet. Alsof mensen steeds minder sociaal worden. Wat blijkt: in hun contacten met andere pubers zijn ze juist heel druk hun sociale brein te verfijnen.’ 

Dat betekent?

‘Het sociale brein zijn de gebieden in de hersenen die actief zijn bij het maken van sociale afwegingen. Die gebieden kun je met een MRI-scanner fotograferen om veranderingen over de tijd te bekijken. Tussen een jaar of tien en het begin van de volwassenheid blijken gebieden in het sociale brein gemiddeld tot 20 procent af te nemen in grootte. Een afname in volume is een teken van volwassenwording van het brein: het hoeft niet zo groot te zijn, want het werkt beter. En zo’n afname vind ik een indrukwekkend verschil. Er gebeurt duidelijk heel veel in het hoofd van een puber.’ 

In goede zin, begrijp ik uit jouw blije blik?

‘Dat ligt eraan. We wisten uit een grootschalig onderzoek op scholen van bijna dertig jongeren hoe geliefd ze waren onder hun klasgenoten. Vervolgens konden ze met een gokspelletje geld winnen, voor zichzelf of voor een beste vriend. Minder geliefde kinderen bleken meer bezig met een beloning voor zichzelf.’

Zo jong al kiezen: sociaal of neoliberaal?

‘Nou, let op: in een ander spel konden duizend kinderen steeds kiezen: 1 euro voor zichzelf en 1 euro voor een ander, óf een verdeling die soms socialer was of soms juist minder sociaal. Dan zie je dat kinderen een vaste norm loslaten om steeds zorgvuldiger eigen afwegingen te maken. De voorkeur voor eenvoudigweg eerlijk delen wordt minder sterk. Het wordt complexer. Ze leren zich in iemand anders te verplaatsen waardoor het mogelijk wordt daar rekening mee te houden. Bijvoorbeeld: wie heeft die euro eigenlijk het meest nodig?’

Eerlijk delen wordt steeds moeilijker!

‘En de sociale omgeving heeft grote invloed. Hierdoor ontwikkelen ze mogelijk hun brein ook sneller, vooral pubers die veel steun aan vrienden ervaren. Je gaat zelf aan de wereld deelnemen, met meer vrijheid om zelf keuzes te maken. Het besef dat je anderen nodig zou kunnen hebben om op terug te vallen, groeit. Je krijgt de cognitieve vermogens om bijvoorbeeld oneerlijke keuzes te rechtvaardigen. Welke waarden maak je je eigen? Wanneer kies je de geldelijke waarde van de beloning? Wanneer de waarde van vriendschap?’

Als we een eerlijker wereld willen, dan … ?

‘… train je kinderen niet met complimenten om bepaald gedrag te laten zien. Laat zien hoe je rekening kunt houden met een ander. Blijf met veel geduld en liefde uitleggen welk verschil dat maakt in je leven. Leef het voor!’

Meer Eerlijk Delen

Gepubliceerd in FNV Magazine

ROSA MEUWESE

is ontwikkelingspsycholoog. De Haarlemse studeerde eerst criminologie en pedagogiek. In 2017 promoveerde ze aan de Universiteit Leiden op een onderzoek naar het sociale brein van pubers. Rosa Meuwese is moeder van twee kinderen.

Leave a Comment

Your email address will not be published.

Start typing and press Enter to search