Mirjam de Rijk: ‘Mensen worden onzeker gemaakt’
-
- 15 juni 2016
Veel Nederlanders denken dat een grote publieke sector slecht is voor de economie en ongelijke inkomens juist goed. Allemaal niet juist, stelt Mirjam de Rijk in haar vorig jaar verschenen boek 51 mythes over wat goed zou zijn voor de economie.
Je bent opgegroeid in Suriname en Kenya. Heb je daar eerlijk leren delen?
‘Ja, ik besefte heel goed hoeveel meer wij hadden dan de meeste mensen om ons heen. Een groot huis met veel kamers, terwijl andere gezinnen met z’n tienen in één kamer leefden. Kinderen hebben nog een oorspronkelijk beeld van wat eerlijk is. Mijn broertje had een bal en ik had wel door dat hem dat een machtspositie gaf. Als hij baalde van een tegendoelpunt kon hij gewoon zeggen: “De bal is van mij en ik zeg dat het doelpunt niet telt.”’
Hoe gingen je ouders met de ongelijkheid om?
‘We discussieerden er vaak over. Wat me altijd zal bijblijven is dat er bij ons was ingebroken. Ik was tien. Mijn ouders waren weg en hadden de deuren opengelaten. Mijn zusje, broertje en ik lagen te slapen toen een man een sprei en een radio stal. Hij werd gepakt, maar mijn ouders deden er vervolgens alles aan om hem uit de gevangenis te houden. Ze vonden het stom van zichzelf en de gevangenissen daar zijn meer dan vreselijk … Daar was ik het mee eens.’
Toen je 13 was verhuisden jullie naar Nederland. Welke ervaringen nam je mee?
‘Het besef dat waar je geboren wordt geen keuze is, maar geluk of pech. Als je zelf in ontwikkelingslanden hebt geleefd, weet je dat alleen geld geven geen structurele oplossing biedt. Eerlijke kansen wel. Hoe komt het dat er wel medicijnen komen tegen kanker en niet tegen malaria?! Ik zoek altijd structurele oplossingen.’
Je werd journalist om goed uit te zoeken hoe de werkelijkheid werkt?
‘Ja, zoals die 51 mythes over onze economie. Bijvoorbeeld: vorig jaar stelde het Centraal Plan Bureau dat ouderen eerder aan het werk komen als hun WW wordt verlaagd. Mensen vermoeden wel dat het niet klopt, maar kunnen het niet onderbouwen. Ik zoek de feiten en cijfers die dergelijke mythes doorprikken.’
En dan blijkt eerlijk delen beter voor gezondheid, welzijn en economie?
‘Grote inkomensverschillen zijn slecht voor welzijn en gezondheid. Dat vertelden gezondheidsonderzoekers al in 2009, maar dat maakte toen nog weinig indruk. Toen de econoom Thomas Piketty liet zien dat je rijker wordt van geld hebben dan van werken, maakte dat al meer indruk. En dat de OESO nu becijfert dat grote verschillen slecht zijn voor de economie, helemaal. Wat slecht is voor de economie hakt er blijkbaar meer in dan wat slecht is voor het welzijn. Wist je trouwens dat een overgrote meerderheid van de Nederlanders de verschillen in inkomen hier veel te groot vindt? Het Sociaal Cultureel Planbureau heeft dat onderzocht: wat de meeste mensen betreft verdient de directeur maximaal vijf keer zoveel als de schoonmaker of caissière.’
De steun voor ongelijkheid is ook een mythe …
‘Precies. Of neem belastingverlaging. Bijna alle politici denken dat mensen dat dolgraag willen. Feit is dat bij het Nationaal Kiezers Onderzoek van 2012 bleek dat drie kwart van de mensen tegen belastingverlaging is. Waarom? Omdat ze snappen dat minder geld voor de publieke sector betekent dat hun oude moeder of gehandicapte kind slechte zorg krijgt. Alles wat publiek is, is van belang en wordt eerlijk gedeeld: bibliotheek, zwembad, parken en ook de zorg. Daar moeten we juist meer aandacht voor hebben.’
Mensen zijn socialer dan ons wordt wijsgemaakt?
‘Mensen worden onzeker gemaakt. Ze vragen zich af of er voor hen goed zal worden gezorgd. Doordat voorzieningen worden afgebroken. Daarmee breek je niet alleen welzijn maar ook solidariteit af. Als je onzeker bent over je baan, over je pensioen en over de betaalbaarheid van je huur, word je voorzichtiger met delen. Dan word je boos als vluchtelingen een goedkope woning krijgen. Je zorgt beter voor anderen als je weet dat er ook goed voor jou gezorgd wordt.’
Hoe gaan we daar voor zorgen?
‘Het helpt als mensen laten zien wat ze echt belangrijk vinden. Dat doet de FNV goed: mensen die de straat op gaan, of zich in hun bedrijf of organisatie uitspreken. Want mensen zijn er niet voor de economie, de economie is er voor mensen. Mensen willen het samen goed hebben. Heb jij wel eens gehoord dat iemand op zijn begrafenis werd geroemd omdat ie zo geweldig individualistisch was of zo veel geld had verdiend?’
Gepubliceerd in FNV Magazine
MIRJAM DE RIJK (1962)
groeide op in Suriname en Kenya als dochter van een (lepra-)arts en een maatschappelijk werkster. Toen De Rijk dertien was, verhuisde het gezin terug naar Nederland, naar Deventer. De Rijk werd journaliste en later politica, directeur van Stichting Natuur en Milieu en wethouder in Utrecht. Onlangs pakte ze haar kritische pen weer op en in november 2015 verscheen het boek ‘51 mythes over wat goed zou zijn voor de economie’. Ga hier naar de website.
